Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS)

Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) zijn stoffen die gevaarlijk zijn voor mens en milieu, omdat ze bijvoorbeeld de voortplanting belemmeren, kankerverwekkend zijn of zich in de voedselketen ophopen.

Mensen en ecosystemen kunnen in contact komen met ZZS via het milieu (lucht, water of bodem), voedsel, de werkplek, of via producten zoals huishoudchemicaliën.

Bedrijven kunnen ZZS als grondstoffen gebruiken, maar het kan ook zijn dat ZZS ontstaan tijdens het productieproces. ZZS verlaten een bedrijf verlaten als afvalstof, via de lucht of via het (riool)water.

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) houdt een lijst bij waarop alle ZZS worden vermeldt (ca. 2000 stoffen). Daarnaast bestaat er een lijst voor Potentieel Zeer Zorgwekkende Stoffen (pZZS), waarvan nog definitief vastgesteld moet worden of ze tot de groep van ZZS behoren (ca. 300 stoffen).
Als bedrijfsmatige gebruiker van een stof moet u beschikken over een veiligheidsinformatieblad (VIB). Op dit VIB staat een CAS-nummer. Aan de hand van het CAS-nummer kan worden gezocht op de RIVM ZZS-lijst.

Het is mogelijk dat sommige stoffen niet op de RIVM-lijst staan, maar er toch sprake is van ZZS. Bijvoorbeeld als er sprake is van een mengsel. Meer informatie hierover kunt u terugvinden op de website van IPLO.
Als uit het VIB blijkt dat de stof Carcinogeen categorie 1, Mutageen categorie 1, Reproductie toxisch categorie 1 of Persistent, Bioaccumulerend & Toxisch (PBT) is, dan is er sprake van een Zeer Zorgwekkende Stof. Dit blijkt ook uit de H-codes H350, H360 en H360, die als waarschuwing op het VIB (en verpakking) zijn vermeld.

Het doel van het overheidsbeleid is om zoveel mogelijk ZZS uit de leefomgeving te weren.

Een verordening van de Europese Gemeenschap geeft aan wanneer stoffen gelden als ZZS. Stoffen die aan één of meer van de onderstaande criteria voldoen, worden geclassificeerd als ZZS:

• CMR-stoffen: kankerverwekkend (de C van carcinogeen), mutageen (de M) en giftig voor de voortplanting (de R van reprotoxisch)
• PBT-stoffen: persistent, bioaccumulerend en toxisch ofwel giftig
• vPvB: zeer persistent en zeer bioaccumulerend
• stoffen van soortgelijke zorg (zoals hormoonverstorende stoffen)

Het Activiteitenbesluit Milieubeheer verplicht bedrijven uitstoot van ZZS naar lucht te vermijden. Als volledig vermijden niet mogelijk is, dan geldt een minimalisatieverplichting om de emissie zoveel mogelijk te beperken.

Daarnaast geldt een rapportageverplichting voor het bedrijf om het bevoegd gezag iedere vijf jaar te informeren over de emissie. Daarin staat de mate waarin emissies plaatsvinden en zijn de mogelijkheden uitgewerkt om die te voorkomen of te reduceren.

Het lozen van ZZS naar (riool)water wordt beoordeeld volgens de Algemene Beoordelings-Methodiek.

Voor wie geldt deze wetgeving?

De verplichtingen uit het Activiteitenbesluit zijn op dit moment beperkt tot bedrijven met een milieuvergunning. De vergunning kan zelf ook voorschriften bevatten over ZZS.

Omgevingswet

Vanaf 1 januari 2024 is de Omgevingswet van kracht en wordt per milieubelastende activiteit in het Besluit Activiteiten Leefomgeving bepaald of de paragraaf met regels over ZZS van toepassing is. In grote lijnen blijft in die paragraaf de regelgeving omtrent een vermijdings- en reductieprogramma en rapportageverplichting gelijk.

Bedrijven die ZZS uitstoten moeten hiervoor een ‘vermijdings- en reductieprogramma’ opstellen. In dit programma wordt bijvoorbeeld opgenomen dat men onderzoekt hoe ZZS kunnen worden vervangen door minder schadelijke stoffen, hoe productieprocessen kunnen worden aangepast en of nieuwe technieken kunnen worden toegepast. Het bevoegd gezag controleert of het programma in de rapportage juist en volledig is en of het op een zorgvuldige wijze tot stand gekomen.